Urodzony w 1942 r. w ubogiej beduińskiej rodzinie. Libijski rewolucjonista, polityk i wojskowy, który przez
ponad 40 lat sprawował autorytarne rządy w Libii.
Już w najmłodszych latach życia ogromny wpływ na jego przyszłą politykę miał egipski nacjonalizm w wydaniu
prezydenta Nasera. Stąd, między innymi, stanowisko Kaddafiego wyrażające niechęć wobec społeczności
żydowskiej. Jeszcze innymi młodzieńczymi inspiracjami były postacie de Gaulle’a, Tity czy Mao Zedonga.
Karierę wojskową rozpoczął od wstąpienia w 1963 r. do akademii wojskowej. Tam też założył ruch
Wolnych Oficerów, którego celem było obalenie panującej prozachodniej monarchii, z naciskiem na „prozachodniej”.
Zgodnie z tym planem 1 września 1969 r. ruch Kaddafiego przeprowadził bezkrwawy zamach stanu, w wyniku
którego władzę utracił król Idris I. Przywódca tej rewolucji ogłosił, że przynosi swoim rodakom chwałę.
Wówczas nastąpiła proklamacja Libijskiej Republiki Arabskiej.
Będąc już u władzy, Kaddafi intensywnie promował ideę panarabizmu, w której widział przyszłość
większości państw arabskich. Pomysł ten się nie ziścił, co nie znaczy, że sama idea względnej integracji
została zaprzepaszczona. Kaddafi zmienił kierunek swojej polityki w stronę panafrykanizmu, co miało swój praktyczny wyraz we współzałożeniu Unii Afrykańskiej, której zresztą swego czasu był przewodniczącym, dokładnie w latach 2009-2010. Ten kurs w stronę Afryki widoczny był również w zachowaniach, które miały podkreślać rolę tradycji, kultywować ją, na przykład przez charakterystyczne, typowe
dla regionu Libii stroje, które Kaddafi zakładał podczas oficjalnych spotkań. Co ciekawe, Kaddafi był aż tak przywiązany do tradycji, że podczas swoich podróży zagranicznych przyjmował gości w wielkim beduińskim namiocie.
Pewnym uporządkowaniem poglądów i polityki Kaddafiego był pięciopunktowy plan z 1973 r., który głosił:
1. Zniesienie dotychczas obowiązujących praw i zastąpienie ich szariatem (należy tutaj podkreślić rolę religii w całej instytucji państwowej - Kaddafi często, wyrażając swoje poglądy, wzywał do przejścia na islam, mimo że do niektórych zasad islamu odnosił się dosyć liberalnie);
2. Usunięcie przeciwników politycznych;
3. Powszechne uzbrojenie (w sensie obrony postanowień rewolucyjnych);
4. Zwalczanie biurokracji i nadużyć ze strony administracji;
5. Rewolucję kulturową (odejście od prozachodniego modelu).
Co się tyczy charakteru organizacji państwa, Kaddafi wysunął swoją wizję w 1977 roku, kiedy to ogłosił rewolucję ludową, która przewidywała utworzenie ludowych komitetów. Dlatego też nazwa państwa została zmieniona na Libijską Arabską Dżamahirijję Ludowo-Socjalistyczną, co miało podkreślić fakt, że znaczne uprawnienia w sprawowaniu władzy posiada lud, właśnie przez te komitety. Według niego taki bezpośredni udział
w sprawowaniu władzy miał być ideałem.
Jednak najważniejszym manifestem poglądów Kaddafiego była ogłoszona w 1979 roku „الكتاب الأخضر”, czyli tzw. Zielona książeczka będąca trzecią teorią światową, alternatywną dla kapitalizmu i komunizmu. Pozycja ta składała się z trzech części opisujących wady demokracji, a zarazem remedium w postaci wcześniej wspomnianej władzy ludu. Następne były kwestie ekonomiczne, na które odpowiedzią był socjalizm, ale w wersji naturalnej, czyli nieprzewidującej podziału na klasy. W trzeciej części zostały poruszone tematy społeczne typu kwestia narodowa czy też struktura społeczna. Pozycję tę można podsumować jako arabską wizję socjalizmu według Kaddafiego – ustrój idealny,
ale z podkreśleniem, że mimo obowiązywania systemu jakim jest socjalizm, nie był to ten socjalizm, który kojarzy się najczęściej ze Związkiem Radzieckim.
Oprócz realizacji celów swojej polityki w Libii, Kaddafi odczuwał potrzebę aktywności ogólnoświatowej. Z tego względu wspierał ruchy wyzwoleńcze i organizacje „rewolucyjne” takie jak EFTA czy IRA. Warto jednak podkreślić, że te organizacje, jak i inne, które dostawały finansową pomoc ze strony Libii, były w środowisku międzynarodowym określane jako terrorystyczne. Oprócz tego w sferze polityki zagranicznej Kaddafi wyrażał niechęć wobec państw Zachodu – już na początku swoich rządów pozbył się z kraju amerykańskich i brytyjskich baz wojskowych. W tym czasie wywłaszczył również i wydalił z kraju liczną ludność włoską, a co ciekawe, pod koniec swojej 42-letniej dyktatury, to właśnie z Włochami zawarł bliższą współpracę.
Słowami kluczami, którymi można by opisać Libię Kaddafiego w latach 1969-2011 mogą być nacjonalizm, antyimperializm, islam. Natomiast jeśli chcemy pokazać Kaddafiego jako rewolucjonistę, to, oprócz zamachu stanu z 1969 roku, warto zwrócić uwagę na jego polityczną filozofię, która sama w sobie była rewolucją, ponieważ głosiła trzecią drogę w postaci socjalizmu w wersji arabskiej.
Źródła:
Alexandre Najjar, „Kaddafi : anatomia tyrana”, tłum. Andrzej Wiśniewski, Wydawnictwo Dolnośląskie, 2012
http://www.tokfm.pl/Tokfm/56,103086,9153366,Muammar_Kaddafi___kim_jest_najdluzej_rzadzacy_tyran.html
Beata Jeż
Mu’ammar al-Kaddafi
