Aleksandra Olewińska
Radio – wynalazek, z którego dobrodziejstw korzystamy wszyscy, ma już ponad 100 lat,
bowiem po raz pierwszy sygnał radiowy przesłano w 1901r. Drogę do tego wydarzenia torowały
kolejne wynalazki, bez których nie byłoby szans na to, aby radio powstało. W 1827 r. w Londynie
wymyślono mikrofon, a w 1877 Thomas A. Edison, który znany jest z wynalezienia żarówki,
skonstruował fonograf - pierwsze urządzenie, które zapisuje i odtwarza dźwięk. Pod koniec
XIX w. stwierdzono także istnienie fal radiowych - ich odkrywcą był Heinrich Hertz, który przekonawszy się, że fale elektromagnetyczne rozchodzą się analogicznie do światła, orzekł, że fale te nigdy nie znajdą żadnego zastosowania praktycznego, ich odkrycie ma jedynie znaczenie czysto poznawcze. A jednak inni badacze rozpoczęli eksperymenty z przesyłaniem tych fal na odległość.
Wynalazca radia? Pierwsza osoba, która przychodzi na myśl to z pewnością Guglielmo Marconi, jednak do powstania radia przyczyniło się kilku ludzi, którzy doszli do podobnych wyników badań i wykonywali podobne eksperymenty niemal w tym samym czasie - Nikola Tesla, oraz Aleksander Popow. Nie byłoby także radia bez Jamesa Clarka Maxwella, któremu zawdzięczamy sformułowanie równań opisujących pola elektromagnetyczne, oraz oczywiście bez wspomnianego już wyżej Heinricha Hertza. Tesla rozpoczął pracę nad prądami wysokiej częstotliwości w 1890 r. Jego pierwszym większym osiągnięciem było wynalezienie tzw. induktora Tesli pozwalającego na generowanie prądu wysokiej częstotliwości. Dało to początek obwodom radiowym. Induktor Tesli jest zasadniczym elementem zastosowanym w każdym domowym radioodbiorniku czy telewizorze. Co ciekawe, zasłużeni konstruktorzy – Tesla i Marconi przez lata procesowali się w celu rozstrzygnięcia sporu, który z nich był pierwszy. Gugliemo Marconi za konstrukcję radia otrzymał w 1909 roku Nagrodę Nobla. Ostatecznie w 1945 roku Sąd Najwyższy w USA prawa patentowe do radia przyznał Tesli, lecz nastąpiło to dopiero po jego śmierci. Dlatego do dziś za pioniera radiofonii uznaje się Marconiego - był on tym, któremu udało się zbudować, a następnie opatentować telegraf bez drutu - urządzenie przesyłające na odległość sygnały alfabetem Morse'a. Najpierw pokonano długość kanału La Manche, a kilka lat później - w 1901 r. - sygnał radiowy udało się przesłać przez Atlantyk. To ta data przez niektórych uważana jest za narodziny radia.
W 1912 r. wynaleziono odbiornik radiowy ze sprzężeniem zwrotnym, a w 1916 r. odbiornik ze strojeniem częstotliwości. W 1922 r. stacje radiowe zaczynają pracę w krajach europejskich Francja, Anglia, a także w ZSRR. W latach 20. i 30. XX w. radio zawojowało Amerykę - w 1924 r. w USA zarejestrowano już 2,5 mln odbiorników radiowych. Były to duże, ciężkie pudła, zupełnie niepodobne do dzisiejszych odbiorników. Nie miały funkcji nagrywania ani odtwarzania dźwięków; dziś podziwiać je można jedynie w muzeach techniki. Programy radiowe już w latach 20. i 30. nadawano według tzw. ramówki (stałego zestawu audycji), istniały też regulacje prawne dotyczące działalności stacji radiowych.
A w Polsce?
W roku 1925 powstało również pierwsze Polskie Radio, które rok później zaczęło nadawać stały program, między innymi audycje dla dzieci, transmisje zawodów sportowych i spektakli operowych. Wtedy też powstają pierwsze słuchowiska - teksty literackie napisane specjalnie dla radia. Radiostacja zainstalowana w 1935 r. w Raszynie k. Warszawy obejmowała zasięgiem cały kraj, miała maszty o wysokości 200 m i moc 120 kW, co czyniło ją wówczas najsilniejszą w Europie. Odbudowano ją po wojnie, powiększając maszt do 335 metrów. 23 września 1939 r. po nadaniu dramatycznego przemówienia prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego Polskie Radio zamilkło - Niemcy wysadzili maszt antenowy w Raszynie. Polskie audycje można było usłyszeć ponownie dopiero w czasie Powstania Warszawskiego, w sierpniu 1944 roku. Nadawała je powstańcza radiostacja Błyskawica, gdzie audycje prowadził Jan Nowak-Jeziorański, słynny „kurier z Warszawy” W czasie okupacji Niemcy zakazali Polakom słuchania radia, a nawet posiadania w domach odbiorników, mimo że Polskie Radio oficjalnie przestało istnieć. W 1949 r. w Nowym Jorku utworzono Radio Wolna Europa jako medialne ramię „Narodowego Komitetu na Rzecz Wolnej Europy”. Miało swoją siedzibę w Monachium. Radio Wolna Europa nadawało do krajów tzw. „demokracji ludowej”, które po 1945 roku dostały się pod wpływy Moskwy oraz republik bałtyckich (USA nie uznały ich wcielenia do ZSRR). Radio Swoboda transmitowało swoje audycje do pozostałych 12 republik Związku Radzieckiego. Audycje RWE/RS były intensywnie zagłuszane przez służby bezpieczeństwa państw komunistycznych. Jak podaje w swoich wspomnieniach Jan Nowak-Jeziorański, koszty zagłuszania były mniej więcej trzy razy wyższe od kosztów nadawania audycji. Ze względu na sposób propagacji fal krótkich zagłuszanie nigdy nie było w stanie zakłócić wszystkich audycji. Radio Wolna Europa było dla Polaków żyjących w ucisku państwa komunistycznego głosem nadziei o wolność i demokrację.
Od 1974 r. Polskie Radio nadaje 24 godziny na dobę. Do wyboru jest Program I, II oraz kulturalna Trójka, ulubiona przez młodzież lat 70. i 80. W latach 90. Powstało Polskie Radio Bis, które zmieniło nazwę na Polskie Radio Euro, żeby w końcu zostać Czwórką. W roku 1990 rozpoczyna emisję radio RMF - pierwsze polskie radio niepubliczne słyszalne w całej Polsce; w tym samym roku zaczyna nadawanie Radio ZET, od końca lat 90. XX w. sukcesywnie pojawiają się stacje tematyczne takie jak Radio JAZZ, Radio CLASSIC, TOK FM.
Obecnie wiele stacji radiowych można słuchać za pomocą Internetu, co wymusza na nadawcach dostosowywanie się do nowej publiczności - odchodzenie od tradycyjnej ramówki, zwrócenie się poprzez portale internetowe do użytkowników, umożliwienie im współtworzenia treści, a także stawienie czoła coraz popularniejszemu ściąganiu muzyki w formacie mp3, bowiem radio nie jest już głównym „dostarczycielem” muzyki dla słuchaczy, jednak jego rola w historii komunikacji jest nieoceniona.
Ciekawe linki :
https://www.youtube.com/watch?v=JLsW_u6UsaU
Bibliografia
-
Polskie radio - Guglielmo Marconi i początki radia, 02.06.2015
http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1085552,Guglielmo-Marconi-i-poczatki-radia
-
Polskie radio - Polskie Radio było pierwsze! 90 lat radiofonii w Polsce, 01.02.2015
-
Historia radia w Polsce, Maurycy Bryx, 07-07-2014
http://www.historiaradia.neostrada.pl/Historia.html
-
Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/radio;3965394.html
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Radio-Wolna-Europa;3965408.html
Radio
