Dorothy Crowfoot Hodgkin
Olga Kuczaba
Dorothy Crowfoot Hodkin, urodzona 12 maja 1910 roku w Kairze (Egipt) i zmarła
29 lipca 1994 roku w Shipston-on-Stour (Anglia), to angielska chemiczka, która
za badania nad strukturą penicyliny i witaminy B12 otrzymała Nagrodę Nobla w
dziedzinie chemii w 1964 roku. Miała trójkę dzieci z historykiem Thomasem Hodgkinem.
Pomimo urodzenia w Egipcie (jej rodzice pracowali jako archeolodzy i członkowie
administracji kolonijnej), całą swoją edukację odbyła w Anglii. Już od najmłodszych
lat towarzyszyło jej zainteresowanie chemią, które zapoczątkowane zostało spotkaniem
z przyjacielem jej rodziców - dr A.F. Josephem. Joseph, kiedy Dorothy miała 10 lat, dał jej
składniki chemiczne i pomógł w analizie ilmenitu. Później, w latach 1921-1928, pasja
Crowfoot-Hodgkin do chemii zaczęła się rozwijać. Umożliwiono jej uczestnictwo w zajęciach
z chemii w szkole Sir Johna Lemana w Beccles, które były realizowane wyłącznie dla chłopców. Podobno, pod koniec edukacji w tej szkole, Dorothy podjęła decyzję co do związania swojej przyszłości akademickiej właśnie z chemią, choć do czasu studiów doktorskich na Uniwersytecie
w Cambridge (1932) zajmowała się krystalografią. To tam bowiem spektrum jej zainteresowań poszerzyło się o biologię molekularną, którą zajmowała się wraz z fizykiem Johnem Desmondem Bernalem. W 1934 zaproponowano jej posadę pracownika naukowego w jednym z oksfordzkich koledży dla kobiet w Sommersville, gdzie pracowała aż do emerytury, tj. do 1977 roku (warto zauważyć, że Margaret Thatcher była jedną z jej studentek).
W tym miejscu należy powiedzieć więcej na temat metody badawczej, której Hodgkin zawdzięcza swe sukcesy. Metoda ta to rentgenografia strukturalna. Technika tutaj polega na tym,
że najpierw badaną substancję należy skrystalizować, następnie oświetla się ją promieniami Roentgena, a potem analizuje się sposoby odbicia tychże promieni od kryształu. Dzięki zastosowaniu wielu obliczeń można poznać względnie dokładny wzór struktury danej substancji. Jest to proces niezwykle żmudny i skomplikowany. Pomimo że technika ta została opracowana przez Williama Henry Bragga i jego syna Williama Lawrence Bragga dziesiątki lat wcześniej, za co otrzymali oni w 1915 roku Nagrodę Nobla, to wciąż w czasach kariery Hodgkin była to metoda nowatorska, co bez wątpienia zadziałało na jej korzyść, tym samym otwierając jej drogę do kariery.
Kariera naukowa Dorothy zaczęła nabierać tempa w 1939 roku, kiedy to Howard Florey, wraz ze współpracownikami, poprosił Hodgkin o pomoc przy badaniach nad strukturą penicyliny. Hodgkin udało się ją zbadać w 1945 roku, za co, w ramach uznania, została wybrana na członka
do Royal Society (brytyjski odpowiednik PAN). W latach pięćdziesiątych (circa '56) udało się jej odkryć strukturę witaminy B12. Dzięki temu w 1960 roku została profesorem Royal Society. Do Nagrody Nobla była nominowana kilkakrotnie i w 1964 roku, za całokształt pracy badawczej nad penicyliną oraz odkrycie struktury witaminy B12, została nagrodzona tą właśnie prestiżową nagrodą w dziedzinie chemii. Ponadto w 1965 roku otrzymała z rąk brytyjskiej monarchini Elżbiety II najwyższe brytyjskie odznaczenie, jakim jest Order Zasługi (Order of Merit), za osiągnięcia
w dziedzinie nauki, sztuki i życia publicznego. Dopiero w 1969, po 34 latach pracy, Hodgkin udało się odkryć strukturę insuliny.
Hodgkin działała także jako aktywistka społeczna. Zajmowała się sprawami naukowców
w krajach rozwijających się, takich jak Chiny czy Indie. Od 1975 do 1988 roku była przewodniczącą Konferencji Pugwash w Sprawie Nauki i Problemów Światowych, która zrzesza naukowców z całego świata. Cel konferencji to dyskusja na temat pokojowego postępu
w bezpieczeństwie międzynarodowym. Ponadto Hodgkin była rektorem Uniwersytetu w Brystolu
w latach 1970-1988. Walczyła wówczas o zwiększenie dofinansowania z budżetu państwa
na naukę.
Dorothy to nie tylko wybitna chemiczka, ale także kobieta rewolucjonistka. Jej dzieciństwo, młodość oraz okres największych sukcesów naukowych przypadały na czas samczej dominacji
nad kobietami praktycznie w każdej dziedzinie życia i sprowadzaniu kobiet do roli matek
i kucharek, zamykając im drogę do rozwoju. Owszem, z uwagi na swe urodzenie, Hodgkin miała ułatwioną drogę do edukacji. Jednakże, gdyby nie jej zapał do pracy i marzenia, to zapewne nie udałoby się jej przebić muru zbudowanego ze stereotypów o kobietach. O tym, jak wyglądała wówczas sytuacja prestiżu kobiet w świecie nauki, może świadczyć chociażby fakt, że Hodgkin była dopiero trzecią kobietą, która otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii (14 kobieta
w ogóle z Nagrodą Nobla). Co więcej, sukces osiągnęła nie tyko w aspekcie naukowym. Jak wspomniano wcześniej, była ona również bardzo zapracowaną aktywistką społeczną, zajmującą się sprawami naukowców oraz przewodniczącą prestiżowej Konferencji Pugwash. Także rewolucja
w wykonaniu Hodgkin polegała nie tylko na dokonaniu przełomu naukowego,
ale również na wyłomie dokonanym w murze stereotypów i przebiciu się do globalnego uznania. To właśnie działania takich osób w historii naszych dziejów doprowadziły do polepszenia sytuacji kobiet w walce ze stereotypami. Hodgkin stanowi także znakomity przykład, który może dodawać kobietom sił w rywalizacji o swoją pozycję.
Bibliografia:
Noble Lectures, Chemistry 1963-1970, Elsevier Publishing Company, Amsterdam 1972
Biografia na stronie encyklopedii Britannica
Oficjalna biografia Dorothy Crowfoot-Hodgkin na stronie Komitetu Noblewskiego
Biografia na stronie Fundacji Dziedzictwa Chemicznego
