Marta Dziewulska
Nettie Maria Stevens urodziła się 7 lipca 1861 roku w Cavendish w Vermont. Była córką
Ephraima A. Stevens - cieśli i Julii Adams Stevens. Niewiele wiadomo o rodzinie i młodości
Stevens. Jedyną informacją jest fakt, iż jej ojciec pochodził z Chelmsford w Massachusetts,
a ona przez pewien czas pracowała tam jako bibliotekarka. Informacje o Nettie Stevens
o pierwszych trzech dekadach jej życia są nikłe i niepewne.
Dopiero w wieku 31 lat we wrześniu 1892 roku Stevens rozpoczęła naukę na uniwersytecie
w Westfield w Massachusetts, a cztery lata później przeniosła się na Uniwersytet Standforda
w Kalifornii. W 1899 roku ukończyła studia licencjackie, a w 1990 magisterskie z biologii.
Stevens już w tamtym czasie interesowała się badaniami biologicznymi , a jako studentka
przez trzy lata spędzała swoje wakacje w Hopkins Seaside Laboratory w Pacific Grove w
Kalifornii, gdzie prowadziła prace nad cyklem życia Boverii - pierwotniaka pasożyta strzykwy. Wyniki swoich badań [w tym zakresie] opublikowała w 1901 roku.
W 1990 roku została przyjęta na Bryn Mawr College. Na drugim roku, za dobre wyniki w nauce dostała stypendium, które pozwoliło jej na wyjazd do Europy. Kontynuowała swoją naukę w instytutach zoologicznych w Neapolu i Würzburgu, pod opieką wybitnego niemieckiego biologa Theodora Boveri, nominowanego w 1909 roku do Nagrody Nobla. W 1903 roku obroniła doktorat na Bryn Mawr College i zajęła się badaniami dotyczącymi różnych dziedzin biologii. Jej pierwsze prace dotyczyły morfologii i systematyki pierwotniaków. Następnie Stevens zaczęła interesować się cytologią oraz histologią i wraz z Thomasem Huntem Morganem, późniejszym noblistą w dziedzinie fizjologii i medycyny, napisała pracę naukową na ten temat.
Jej najważniejsze odkrycia dotyczą jednak chromosomów i ich relacji w stosunku do kwestii dziedziczenia. Doktor Stevens oraz biolog Edmund Beecher Wilson, pracując zupełnie niezależnie i oddzielnie, jako pierwsi spostrzegli, iż płeć jest determinowana przez konfigurację poszczególnych chromosomów. Nettie Stevens pracując nad chrząszczem Tenebrio molitor, tj. Mącznikiem młynarkiem odkryła, że osobniki płci żeńskiej posiadają dwa chromosomy X, a męskiej X i Y, i to właśnie od samców zależy płeć potomka. Odkrycie to, choć nie było powszechnie akceptowane w tamtym czasie, miało jednak ogromne znaczenie w dziedzinie genetyki i teorii determinacji płci. Swoje późniejsze badania kontynuowała na innych gatunkach chrząszczy, much i mszyc.
Prace i badania Dr. Stevens charakteryzowały się precyzją obserwacji i ostrożnością przy interpretacji uzyskanych wyników. Jej odkrycia są także godne uwagi, ze względu na jasność, przejrzystość i zwięzłość opublikowanych prac naukowych. Nettie Stevens była nie tylko oddanym naukowcem, ale również inspirującym nauczycielem. Zapytana kiedyś przez ucznia odpowiedziała: "How could you think your questions would bother me? They never will, so long as I keep my enthusiasm for biology; and that, I hope will be as long as I live."
Nettie Maria Stevens zmarła 4 maja 1912 roku w Baltimore w Szpitalu im. Johnsa Hopkinsa na raka piersi. Pochowana została w Westfield w Massachusetts. Mimo iż swoją pracę naukową zaczęła dopiero w wieku 39 lat , to właśnie jej kolejne 11 lat życia były najbardziej produktywne. Jej kariera naukowa skończyła się w 1912 roku, kiedy miała dopiero 50 lat. Mimo iż, jej badania zaczęły się zbyt późno, a przez chorobę skończyły się zbyt wcześnie, zdołała w większym stopniu przyczynić się do rozwoju genetyki niż wielu naukowców pracujących nad swoim dorobkiem o wiele dłużej.
Thomas Hunt Morgan, wspomniany wcześniej twórca chromosomowej teorii dziedziczności, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny, a także współpracownik Nettie Stevens, po jej śmierci w 1912 roku powiedział: „Modern cytological work involves an intricacy of detail, the significance of which can be appreciated by the specialist alone; but Miss Stevens had a share in a discovery of importance, and her work will be remembered for this, when the minutiae of detailed investigations that she carried out have become incorporated in the general body of the subject.”
Bibliografia:
James E.T., Notable American Women 1607-1950. A Biographical Dictionary, Radcliffe College 1974
Marine Biological Laboratory, Women of science, http://hermes.mbl.edu/publications/women_stevens.html
Nobelprize.org, The Official Web Site of the Nobel Prize, http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=10430
Nobelprize.org, The Official Web Site of the Nobel Prize, http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1933/morgan-bio.html
Nettie Maria Stevens
