Ruhollah Musawi Chomeini
Adam Wojtasik
Ruhollah Musawi Chomeini (ur. 24.09.1902 r., zm. 3.06.1989 r.) - szyicki przywódca polityczny i duchowny,
przywódca Rewolucji Islamskiejw Iranie. Syn duchownego wywodzącego się z grupy drobnych posiadaczy
ziemskich, student seminarium w Komie. Wychowywany w szkołach koranicznych, gdzie wyróżniał się znajomością
religii islamu.
Początkiem jego działalności i aktywności politycznej był bunt przeciwko rządom Reza Pahlawiego, który
sympatyzował ze Stanami Zjednoczonymi. Potępiał Pahlawiego za wprowadzanie świeckich wartości i obyczajów
nieuznających i zagrażających jednocześnie tradycji islamskiej. W 1962 r. odrzucił zaproponowany przez szacha
program „białej rewolucji”, szczególnie potępiając przyznanie kobietom praw wyborczych. Po starciach związanych
z „białą rewolucją” został aresztowany i wygnany do Iraku, gdzie kierował ruchem oporu przeciwko rządom Reza.
Tam jego poglądy uległy dalszej radykalizacji. W styczniu 1978 r. został opublikowany artykuł obrażający Chomeiniego.
Autor publikacji oskarżał Chomeiniego o powiązania z wywiadem brytyjskim. Cel, jakim miało być odwrócenie się od przywódcy, nie powiódł się i przyniósł przeciwny efekt. W wyniku manifestacji w jego obronie i represjach uczestników atak na Chomeiniego uznaje się za początek rewolucji jako ruchu masowego. Rozpoczęły się masowe strajki, a wpływ Chomeiniego na ruch opozycyjny szybko wzrastał. W lutym 1979 r. wrócił do kraju z wygnania i z radością witany przez trzymilionowy tłum przejął faktyczną władzę w Iranie. Miesiąc później odbyło się referendum, w którym 97% głosujących opowiedziało się za zmianą monarchii na republikę islamską.
1 kwietnia Chomeini proklamował Islamską Republikę Iranu.
Społeczeństwo irańskie wytrwale pozostawało u boku Chomeiniego, gdyż to on kojarzył się im jako przywódca ruchu oporu wobec „białej rewolucji” na początku lat 60. Był przywódcą silnie związanym ze społeczeństwem. W wizji swojego państwa podkreślał rolę usunięcia niesprawiedliwości i opiekę nad biednymi oraz potrzebującymi, jednocześnie zapewniając im rozwój religijny. W latach 70. zaczął ukazywać społeczeństwo jako podzielone między nieuprzywilejowanych a uciskających. Zwracał uwagę na rolę męczennika, który musi się wyzwolić spod władzy kolonialnej. Był przekonany o konieczności walki z imperializmem, który utożsamiał z USA popierającymi rządy Pahlawiego. Przemawiał głosem dostosowanym do ludzi ubogich i niewykształconych, koncentrując ich uwagę i tłumacząc rzeczywistość jako walkę dobra ze złem. Wyjaśniał krytykę wobec USA i Izraela wspierającego Reza,
a porzucającego świat arabski, narzucając mu uniwersalizm kulturowy. USA oskarżał o całe zło na świecie i przedstawiał jako głównego rywala islamu. Chciał obronić wartości islamu
i wzmocnić tożsamość narodową. Stał się symbolem obrońcy wartości islamskich wobec narzucanych wartości amerykańskich. Był zwolennikiem demokracji religijnej opartej
na prawie szariatu. Społeczeństwo miało tworzyć wspólnotę wyznawców. Podstawą programu politycznego Chomeiniego było pojęcie welajat-e faghih (władza prawnika muzułmańskiego). Termin ten oznaczał przewagę prawa religijnego nad prawem świeckim. W myśl welajat-e faghih państwo miało być zarządzane przez modżtaheda, który mógłby wydawać sądy
na podstawie znajomości zasad religijnych. Wizja państwa Chomeiniego to wizja totalitarnego ustroju teokratycznego. Prawo szariatu uznawał za najlepsze dla muzułmanów. Twierdził,
że władza powinna być absolutna i rozciągać się na wszystkie dziedziny życia. Najwyższą pozycję w państwie miała sprawować jedna osoba, a szyicki kler był jedynym środowiskiem odpowiednim do sprawowania władzy, mającym za zadanie badać prawo szariatu. Założeniem rewolucji islamskiej było więc umożliwienie powrotu Irańczykom do dawnej tradycji i kultury islamskiej, przy jednoczesnym odrzuceniu zachodniej kultury masowej.
Źródła
„Najnowsza historia Iranu : republika islamska” przeł. Katarzyna Pachniak
„Historia Iranu” pod red. Anny Krasnowolskiej
