Marcin Horszczaruk
Urodziła się 28 kwietnia 1854 roku w Portsea w Anglii. Nazywała się wtedy
Phoebe Sarah Marks. Jej ojciec, Levi Marks przybył do Zjednoczonego Królestwa z
zaboru rosyjskiego i był domokrążcą, który zmarł w 1861 roku. Ponieważ w
momencie śmierci męża jej matka była w ciąży z ósmym dzieckiem, to od
dziewiątego roku życia, edukację Herthy przejęła jej ciotka, Marion Hartog, która
wraz z małżonkiem prowadziła szkołę w Londynie. Przyjaciółka Ayrton namówiła ją
na studia na Uniwersytecie Cambridge, który dopiero niedawno otwarty został dla
kobiet.
Jako nastolatka, pod wpływem wiersza Algernona Swinburnea zatytułowanego
na cześć teutońskiej bogini ziemi „Hertha”, przybrała właśnie to imię. W 1874 zdała
Cambridge University Examination for Women i dwa lata później rozpoczęła studia
w Girton College, jednym z wydziałów Uniwersytetu w Cambridge i jedynym, który pozwalał na studia kobietom. W trakcie studiów, w 1884 roku wynalazła przyrząd kreślarski, który składając się z równoległoboków pozwalał na podział prostej na dowolną liczbę równych odcinków, a w konsekwencji bezproblemowe powiększanie i zmniejszanie figur. Głównymi jego użytkownikami byli artyści, jednak był on również przydatny dla inżynierów i architektów. Po tym odkryciu otrzymała wsparcie finansowe i mogła zacząć myśleć o karierze naukowej. Rozpoczęła więc wieczorowe pobieranie nauk o elektryczności w Finsbury Technical College. Jej nauczycielem był William Edward Ayrton, wdowiec, jeden z prekursorów elektrotechniki i zarazem członek Towarzystwa Królewskiego w Londynie. Zafascynował ją do tego stopnia, że wyszła za niego za mąż już w 1885 roku i została macochą dla jego córki. W 1893 roku jej mąż wyjechał na spotkanie w Chicago, zaś Hertha w tym czasie kontynuowała jego badania nad powszechnie wówczas stosowanymi jako oświetlenie łukami elektrycznymi. Co ciekawe musiała odtwarzać jego notatki, ponieważ służąca użyła pierwotnych wersji do rozpalenia ognia. Ayrton zdołała wtedy odkryć, że syczenie i trzaskanie lamp łukowych w czasie stabilizowania łuku jest spowodowane utlenianiem węglowych elektrod. Poprzez postulowane przez siebie zmiany w kształcie elektrody zdołała wydatnie zmniejszyć okres niestabilności. W uznaniu swoich badań na ten temat, zaproszona została przez Institution of Electrical Engineers, jako pierwsza kobieta w historii, do przeczytania referatu. W 1901 roku, gdy przebywała w nadmorskim Margate razem z mężem, zainteresowała się ripplemarkami, tworzonymi w piasku plaż. Aby wyjaśnić ich formowanie zajęła się nawet hydrodynamiką. Rok później była kandydatką na członka Towarzystwa Królewskiego, jednakże prawnicy stwierdzili, iż jego statut nie pozwala na przyjmowanie mężatek. W zamian w 1904 roku pozwolono jej wygłosić wykład na temat „Powstanie i wzrost Ripplemarków” w Towarzystwie, co nie było udziałem żadnej kobiety przed nią, zaś po kolejnych dwóch latach odznaczono ją medalem Hughesa za całokształt pracy naukowej. Jej mąż zmarł w 1908 roku, zaś na kolejny jej znaczący wynalazek trzeba było poczekać aż do I Wojny Światowej. Wynalazła wtedy bawełniany wiatrak, który pozwalał na rozpraszanie gazów bojowych. Niestety pomimo wyprodukowania ponad 100 tysięcy sztuk, w warunkach bojowych okazał się nieprzydatny, za to po wojnie jego ulepszona wersja doskonale nadawała się do użycia w kanałach i kopalniach. Przez większość życia była zaangażowaną sufrażystką walczącą o prawa kobiet i intensywnie wspierającą ten ruch. Mogła to być forma odpłaty, ponieważ wiele kobiet, które pomogło jej finansowo na początku kariery było właśnie sufrażystkami. Polskim akcentem w jej życiu była bliska przyjaźń Ayrton z Marią Skłodowską-Curie. Badaczka zmarła na posocznicę w Nort Lancing 26 października 1923.
Bibliografia
http://jwa.org/encyclopedia/article/ayrton-hertha-marks [dostęp: 24.04.2016]
http://cwp.library.ucla.edu/articles/ayrton/ayrtonbio.html [dostęp: 24.04.2016]
http://www.britannica.com/biography/Hertha-Marks-Ayrton [dostęp: 24.04.2016]
