Emil Bednarek
„Potomkini chińskich niewolników, która niemal rządziła Chinami”
Jiang Qing zwana też Chiang Ch’ing; Lan Ping; Li Jinhai; Li Yunhe i Pani Gao
Trzecia żona chińskiego tyrana Mao Zedonga i najbardziej wpływowa kobieta w Chińskiej Republice
Ludowej. Wierzyła, że po śmierci męża to ona zostanie przewodniczącą komunistycznych Chin.
Nazywała się początkowo Li Yuhne. Pomiędzy jej rodzicami była trzydziestoletnia różnica wieku.
Ojciec nadużywał alkoholu i zostawił rodzinę, kiedy córka miała sześć lat. Matka natomiast była
zmuszona żyć z prostytucji. Przeżycia z dzieciństwa sprawiły, że Li znienawidziła tradycyjne chińskie
obyczaje według których kobieta była całkowicie zależna od mężczyzny. Była indywidualistką.
Nie chciała podzielić losu matki. W końcu w wieku czternastu lat dołączyła do grupy teatralnej,
która zawitała do jej rodzinnego miasta. Aplauz publiczności i sława były dla dziecka głodnego
uczuć bardzo pociągające.
Wkrótce poznała realia pracy w tym zawodzie. Okazało się, że droga do sukcesu wiedzie przez
„przesłuchanie na tapczanie reżysera”. Młoda aktorka zdawała sobie sprawę, że od tego zależy jej
zawodowe powodzenie, choć nie akceptowała tej sytuacji. Kiedy powróciła do Jinan jej występ zobaczyli dziadkowie. W końcu zgodzili się, aby zaczęła uczęszczać do Akademii Sztuk Pięknych i przygarnęli pod swój dach. Po zamknięciu akademii wyjechała do Pekinu, ale przez swój akcent nie mogła dostać tam interesujących ról. Wróciła do domu zdruzgotana porażką. Wkrótce wyszła pierwszy raz za mąż. Jej małżeństwo nie było udane. Li przeszkadzała niska pozycja kobiety, a rodzice męża uznawali ją za leniwą i zaniedbującą domowe obowiązki. Kobieta nie chciała takiego życia w związku z czym po paru miesiącach rozwiodła się z mężem i wyjechała na uniwersytet Quingdao, gdzie kwitł teatr i sztuka. Tam poznała swoją miłość. Radykalnie lewicowy student, z którym się związała wciągnął ją w działalność komunistyczną. Pobrali się, a ich małżeństwo było zawarte według nowoczesnych zasad. Niestety mąż został wkrótce aresztowany a po wyjściu z więzienia porzucił Li i wyjechał do Pekinu kontynuować swoją działalność polityczną. Kobieta zdecydowała się przenieść do Szanghaju, który był uznawany za „Paryż wschodu”. Był to prężny ośrodek kulturalny, w którym panowały duże swobody - szczególnie dla kobiet. Największe miasto Chin słynęło z tolerancji i dekadenckiej atmosfery. Dodatkowo rozwijał się tam prężnie przemysł filmowy. Li, jak wiele aktorek, angażowała się także w działalność polityczną. Kolportowała antyrządowe ulotki i grała w sztukach poddających krytyce działania władz. Okazało się to bardzo niebezpieczne, gdyż w 1934 roku została aresztowana i spędziła w więzieniu trzy miesiące. Po opuszczeniu więziennych murów przybrała nowe nazwisko Lan Ping. Wkrótce dostała angaż w spektaklu „Domu Lalki” Ibsena. Zagrała rolę nowoczesnej kobiety, usiłującej wyrwać się z tradycyjnego chińskiego małżeństwa. Był to spektakularny sukces prawdopodobnie dlatego, że Lan Ping identyfikowała się silnie z tą postacią i sama miała podobne doświadczenia. Zyskała popularność i zaczęto jej składać oferty kolejnych ról i propozycje małżeństwa. Droga do sukcesu wciąż wiodła jednak przez sypianie z reżyserami - aktorki były traktowane niemalże jak prostytutki. Lan Ping była zaangażowana w romans ze znanym krytykiem Tengiem Na. Ich związek był gwałtowny i burzliwy, jak się potem okazało - skazany na porażkę. Kobieta zostawiła go w końcu, co wywołało skandal, ponieważ zostało dokładnie opisane przez dziennikarzy związanych z Tengiem. Przedstawiona została jako zimna kobieta, bez serca a jej imię było oczerniane na łamach prasy. Zdecydowała się napisać esej „Moje życie”, w którym krytykowała przemysł filmowy i praktyki jakie w nim panowały. Po ataku japończyków na Szanghaj uznała, że ma dość kariery filmowej. Spakowała się i wyjechała do Yan'an, siedziby partii. Wciąż grała w teatrze, ale jej zapał gdzieś zniknął. Coraz bardziej fascynowała ją polityka.
Poznała Mao na wykładzie w jednej ze szkół. Przywódca stracił dla niej głowę. W 1939 roku została jego żoną, co wywołało ostry opór w szeregach partii. Mao miał bowiem żonę, która darzona była szacunkiem za to, że uczestniczyła w Długim Marszu. Warunkiem jaki postawiła partia było to, że nowa żona nie będzie zajmować się polityką przez trzydzieści lat. Dla mającej polityczne aspiracje kobiety brzmiało to jak wyrok, jednak zgodziła się. Za radą Mao zmieniła nazwisko. Odtąd nazywała się Jiang Qing. Zaczęła czuć się jak Nora ze sztuki Ibsena. Nie mogła realizować swoich aspiracji, wyrażać swojej opinii i cieszyć się wywalczoną niezależnością. Po urodzeniu córki Li Na zaczęła doceniać rolę żony przewodniczącego. Była ekstrawertyczna i szczera do bólu, czym wywoływała irytację w szeregach partii. Jej mąż popełnił błąd. Kampania modernizacyjna zwana Wielkim Skokiem doprowadziła do śmierci trzydziestu milionów ludzi. Miała doprowadzić do uprzemysłowienia obszarów wiejskich kosztem rolnictwa. W 1963 roku zaczęła sponsorować Pekińską Operę i balet, które łączyły ze sobą tradycyjną chińską formę z motywami proletariackimi. Jej działania przerodziły się w trwały ruch mający na celu krytykę intelektualistów i ludzi kultury. W 1966 roku zapoczątkowała z Mao Wielką Rewolucję Kulturalną. W jej imię, zamknięto szkoły wyższe, nauczycieli torturowano a „klasy wyzyskujące” zmuszono aby goliły głowę i ochlapywano atramentem. Ludzie „błędnie myślący” trafiali do obozów pracy przymusowej, gdzie wielu z nich zmarło. Na oślep niszczono dzieła sztuki i wszystko, co godziło w ideały komunizmu. Dla Jiang było obojętne, że setki tysięcy ludzi było prześladowanych i ginęło w związku z jej działalnością
Wpływ Jiang Qing na politykę stał się wtedy największy. W 1969 roku mianowana została na członkinię Biura Politycznego - zdobyła silną pozycję polityczną. Stała się głównym animatorem Czerwonej Gwardii, która w szczycie potęgi była liczniejsza niż chińska armia. Jako członkini bandy czworga wywierała silny wpływ na politykę państwa i prowadziła kampanie oczerniające przeciw przeciwnikom politycznym. Banda czworga zdobyła faktyczną władzę, próbowała utrzymać rewolucję kulturalną i rozpoczęła eliminację swoich przeciwników. Kontrolowała partyjną propagandę i media. Rozpętała m.in. Kampanie Przeciw Lin Biao i Konfucjuszowi, która wymierzona była w premiera Zhou Enlaia. Grupa próbowała wpłynąć na decyzje rządu i stała w opozycji do konserwatystów, na których czele stał Deng Xiaoping. Jiang objeżdżała kraj i z wielką wprawą przemawiała do mas, stosując sztuczki retoryczne i wykazując się wielką charyzmą.
Jiang najbardziej obawiała się, że starszy od niej o dwadzieścia lat Mao umrze i władza zostanie jej odebrana. Zaczęła wręcz otwarcie prowokować partię. Od 1974 roku otwarcie brała sobie kochanków i mówiła, że każda kobieta może mieć tylu mężczyzn ilu chce. Partia zaczęła ją uważać za czarną owcę. Po śmierci Mao w 1976 banda czworga próbowała zdobyć władze nad armią. Chciała przeciągnąć na swoją stronę następcę Mao, Hua Guofenga. Był on jednak pod wpływem grupy zwolenników Deng Xiaopinga i oskarżył „bandę” o próbę zamachu stanu. Wśród członków Czerwonej Gwardii zaczęły narastać niepokoje, doprowadziło to do wprowadzenia stanu wojennego i zakończenia dziesięcioletniej bezsensownej destrukcji. Jiang Qing została wraz ze swoimi zwolennikami aresztowana przez współpracowników Deng Xiaopinga. W trakcie procesu głośno protestowała i rzucała oskarżenia na przywódców partyjnych. Tłumaczyła, że wykonywała tylko polecenia Mao. Została skazana na śmierć, ale karę złagodzono w 1983 roku na dożywotnie więzienie. W więzieniu chorowała na raka krtani. Tymczasowo zwolniona w 1991 roku została przewieziona do szpitala, gdzie w ostatnim akcie niezależności prawdopodobnie powiesiła się w łazience na prześcieradle.
Czy Jiang Qing była feministką? Raczej odnosiła to pojęcie tylko do swojej osoby. Atakowała konfucjanizm, który opowiadał się za równowagą płci. Podczas rewolucji kulturalnej doprowadziła do aresztowania znanej feministki Ding Ling. Jej książki i sztuki zostały zakazane, a ona sama została umieszczona w obozie w celu „skorygowania” poglądów. Quing można więc nazwać feministką rządną władzy, ponieważ jej feminizm nie służył propagowaniu bardziej równego miejsca kobiety w kulturze chińskiej, a jedynie był narzędziem władzy.
Jiang Qing prawdopodobnie nie rozumiała naprawdę jakich zbrodni dopuściła się na narodzie chińskim. Mao Zedong nazwał ją „papierowym tygrysem”. Uważał, że jeden podmuch wystarczy, aby zniknęła. Przewodniczący nie docenił jednak ambicji Jiang, która po trzydziestu latach milczenia pałała ogromną rządzą władzy i publicznego poklasku. W samych tylko latach 1966-1969 zginęło w wyniku rewolucji do 500 tysięcy ludzi. Pani Gao zyskała ogromne wpływy i zapisała się na kartach historii krwawym atramentem.
Partia wyciągnęła wnioski z tej sytuacji i zakazała żonom przewodniczącego partii jakiegokolwiek udziału w polityce. Z tej zasady próbuje się wyłamać Xi Jinping, który chce wykorzystać wizerunek żony, pięknej piosenkarki Peng Liyuan do ocieplenia wizerunku Chin za granicą. Media chińskie zaczęły używać wobec niej określenia “pierwsza dama”.
Cytaty
„Byłam psem przewodniczącego Mao. Na kogo mnie poszczuł, tego gryzłam.” - podczas procesu bandy czworga
„Udział mężczyzny w historii ogranicza się do kropli nasienia.”
Źródła:
Diane Ducret „Kobiety dykatorów”
Jan Stradling „Złe kobiety”
http://www.britannica.com/biography/Jiang-Qing
„Przemówienia członków KC KPCh dotyczące Wielkiej Proletariackiej Rewolucji Kulturalnej, s. 22.
